Тема 1. Саннарны стандарт рәвештә язу
Тәгълимат |
Практика |
Фән һәм техникада бик зур уңай саннар очраган кебек, бик кечкенә уңай саннар да очрый. Мәсәлән, Җирнең күләме шактый зур сан - 1083000000000 км3 белән, молекуласының диаметры шактый кечкенә сан 0,0000000003 м белән аңлатыла.
Гадәттәге унарлы рәвешләрендә зур һәм
кечкенә саннарны укуы һәм язуы җайсыз, алар белән нинди дә булса гамәл башкару
да кыен. Модый очракта санны a·10n
125000 = 0,125·106
а санының a·10n
|
1. а = 4 350 000 санын стандарт рәвештә күрсәтик.
а санында өтерне бөтен өлешендә кыйммәтле
бер цифр булырлык итеп куябыз. Нәтиҗәдә 4,35 саны табылыр. Уңнан 6 цифрны өтер белән аерып, без х санын 106 тапкыр кечерәйттек. Шуңа күрә а саны 4,35 саныннан 106 тапкыр зур.
Моннан:
a = 4,35·106.
2. 1083000000000 һәм 0,0000000003 саннарын берәмлек һәм ун арасында торган сан белән 10 санының дәрәҗәсе тапкырчыгышы рәвешендә күрсәтәбез:
1083000000000 = 1,083·1012;
0,0000000003 = 3·10-10.
Боларны 1083000000000 һәм 0,0000000003 саннарының
стандарт рәвештә язылышы, диләр. Теләсә нинди уңай санны мондый рәвештә язарга
мөмкин:
3. Францияда халык саны 5,9·107
1) 9,2 кеше 2) 92 кеше 3)
11 кеше 4) 110 кеше
Чишү.
4. 0,0032 санын стандарт рәвештә
языгыз.
Чишү. 0,0032 санын стандарт рәвештә күрсәтү өчен, 0,0032 санын
өтердән соң өч урын уңга күчерергә кирәк 1 дән 10 га кадәр сан чыга. Моннан: 0,0032 = 3,2·10-3
Үлчәү берәмлеге.
5. 155,4 м әйләндерергә: а) километрларга; б) сантиметрларга; в) миллиметрларга.
Чишү. А)
1 км = 1000 м х км = 155,4 м х = 1·155,4 / 1000 = 0,1554.
Җавап:
Б)
Җавап:
В) Белгәнебезчә,
1 метрда 1000 миллиметр, шуннан чыгып, 155,4 метрда 155400 миллиметр.
Җавап:
|
Үзең чиш:
1. (Демо 2010 / 1нче эш) Испаниянең мәйдан зурлыгы 506 мең. км2 тәшкил итә. Бу зурлык стандарт рәвештә ничек языла?
2. Кайсыбер илләрнең мәйдан зурлыгы 342 мең км2 тәшкил
итә. Бу зурлык стандарт рәвештә ничек языла?
3. Кайсыбер илләрнең мәйдан зурлыгы 2 млн. км2
тәшкил итә. Бу зурлык стандарт
рәвештә ничек языла?
4. Дөнья океанының биомассасы 35 миллиард тонна дип исәпләнелә. Бу зурлык стандарт рәвештә ничек языла?
5. 1,65·10-4
6. Кайсыбер илләрнең мәйдан зурлыгы 80 мең км2 тәшкил
итә. Бу зурлык стандарт рәвештә ничек языла?
7. Кайсыбер илләрнең мәйдан зурлыгы 12,34 мең км2 тәшкил итә. Бу зурлык стандарт рәвештә ничек языла?
8.
9.
10. Кайсыбер илләрнең мәйдан зурлыгы 0,03 млн. км2 тәшкил итә. Бу зурлык стандарт рәвештә ничек языла?
11. Кытайда халык саны
2) якынча150 тапкырга 4) якынча 1,5 тапкырга
12. Россиянең
мәйдан зурлыгы
14. Коралл диңгезенең мәйданы 4,07·
15.